سبد خرید شما در حال حاضر خالی است.: ۰ تومان
بانو منیر فرمانفرمائیان/ نقاش و هندسه‌گراترین هنرمند عصر حاضر ایران
بدون ديدگاه
بانو منیر فرمانفرمائیان در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در شهر قزوین زاده شد. هشت ساله بود که به همراه پدرش که نماینده مجلس شده بود، به تهران آمد.
سرگرمی پدر «طراحی فرش» و اداره یک «کارگاه قالیبافی» بود. منیر از بچگی به نقاشی گل‌ها علاقه‌مند بود. او در دانشکده هنرهای زیبای تهران (۱۹۴۴–۱۹۴۶) تحصیل کرد.
در همین سال‌ها یک تاریخ هنرنویس و باستان‌شناس آمریکایی توجه او را به خطوط و فرم‌های پرلطف و خوش‌ترکیب و ساده اشیای باستانی جلب کرد. به‌زودی تصمیم گرفت به پاریس برود که مرکز هنرهای آوانگارد در اوایل قرن بیستم بود، اما آشنایی با دوستانی از جمله منوچهر یکتایی نقاش و شاعر که بعدها با او ازدواج کرد، مسیر او را عوض کرد.
در سال ۱۳۲۴ با قایق بخاری در جریان جنگ جهانی دوم عازم ایالات متحده شد و به مدت سه سال در مدرسه طراحی پارسونز در رشته تصویرسازی مُد (۱۹۴۶–۱۹۴۹) و دانشگاه کورنل (۱۹۴۸–۱۹۵۱) به تحصیل پرداخت.
در اواسط دهه ۱۳۳۰ به‌عنوان تصویرگر مُد برای نشریاتی چون تاون، کانتری، و گلامور طرح لباس می‌کشید و به‌عنوان گرافیست تجاری و طراح مُد برای فروشگاه‌های بزرگ کار می‌کرد. در همین زمان بود که اندی وارهول را ملاقات کرد. این دوستی ادامه یافت و بعدها، وارهول یکی از تابلوهای سیلک اسکرین مجموعه مرلین مونرو را به منیر هدیه کرد.
بانو منیر فرمانفرمائیان پس از جدایی از منوچهر یکتایی نقاش و شاعر معاصر، با ابوالبشر فرمانفرمائیان، دانشجوی حقوق دانشگاه کلمبیا ازدواج کرد و نام خانوادگی او را به‌عنوان نام هنری خود برگزید. منیر فرمانفرماییان و یکتایی یک دختر به نام نیما یکتایی فرمانفرماییان دارند. منیر و ابوالبشر فرمانفرماییان هم دختری به نام زهرا دارند.
بعد از غیبتی ۱۳ ساله، بانو فرمانفرماییان در ۱۳۳۶ (۱۹۵۷) به ایران بازگشت. برخی از آثار او در دوسالانه ونیز، ۱۹۵۸ به نمایش درآمد.
یک نقاشی انتزاعی از او که در نخستین دوسالانه تهران در سال ۱۳۳۷ به تماشا درآمد، مدال طلا را برای او به ارمغان آورد. در دو دهه بعد از ازدواج، سفرهای متعددی به مناطق مختلف ایران کرد و در همین سفرها با فرهنگ و هنر بومی و سنتی ایران آشنا شد.
این سفرها همچنین سبب شد او مجموعه‌ای شامل بیش از ۶۰ نقاشی قهوه‌خانه‌ای، بیش از هزاران قطعه نقاشی پشت شیشه، انبوهی از جواهرات نقره‌ای ترکمن‌ها، تعدادی در، قاب‌های پنجره و پانل‌های دیواری نقاشی‌شده گردآوری کند.
در چهارمین دوسالانه تهران در سال ۱۳۴۳، بار دیگر یک نقاشی انتزاعی از او به تماشا درآمد و با همان اثر در دوسالانه ونیز آن سال نیز شرکت کرد. سال بعد، در نمایشگاه پاله دو کنگره در مونت کارلو شرکت کرد و نمایشگاهی به همراه پرویز تناولی در انجمن فرهنگی ایران و ایتالیاً برپاکرد. در سال ۱۳۴۵ در پنجمین دوسالانه تهران، یکی از نقاشی‌های پشت شیشه‌اش (Reverse glass painting) به نمایش درآمد.
در اواخر دهه ۴۰ خورشیدی بود که بانو منیر به سبک ویژه خودش رسید، که ترکیب تکنیک قدیمی نقاشی پشت شیشه، آینه‌کاری، خاتم‌کاری و هندسه اسلامی و طراحی معمارانه بود. تا پیش از بانو منیر، کسی این نمونه کار را به‌عنوان اثر هنری مستقل ارائه نکرده بود.
در این سال‌ها منیر چند اثر آینه‌کاری برای اماکن عمومی ساخت که از آن جمله‌اند: «پانل‌هایی بزرگ برای هتل لاله»، «دو آینه بزرگ برای فرهنگسرای نیاوران»، «یک پانل اتاق خواب در کاخ نیاوران»، «یک مجسمه برای باغ موزه فرش» و آثاری برای خانه‌های خصوصی.
انقلاب ۱۳۵۷ نقطه آغازین اقامت ۲۶ ساله او در نیویورک را رقم زد. پس از انقلاب خانه و بسیاری از آثارش مصادره شد، ناگزیر بار دیگر راهی نیویورک شد و بار دیگر کارش را آنجا از سر گرفت. در سال ۱۳۸۳ (۲۰۰۴) با بازگشت دوباره به ایران، استودیوی خویش را گشود و بر روی آثاری که در دهه ۷۰ ارائه داده بود، متمرکز شد.
برای نخستین بار پس از انقلاب، اثر حجمی از بانو منیر فرمانفرمائیان با عنوان «آب روشنایی است» در «نمایشگاه باغ ایرانی» به نمایش درآمد. وی تنها هنرمندی است که در ۴۰ سال اخیر از ترکیب آینه‌کاری، اشکال هندسی، نقش‌مایه‌ها و نقاشی پشت شیشه استفاده کرده تا آثار مدرن خود را خلق کند.
سبک متمایز او، که در اواخر دهه ۴۰ و دهه ۵۰ شکل گرفت، از پیوندهای قوی و عمیق با کشورش و کارآموزی در نیویورک پدید آمده‌است.
در سال ۲۰۱۵، فرمانفرمائیان نخستین هنرمند ایرانی شد که آثارش در یک نمایشگاه انفرادی در موزه گوگنهایم به نمایش درآمد. در ۲۴ آذر ۱۳۹۶ تالار دائمی منیر فرمانفرمائیان در باغ‌موزهٔ نگارستان افتتاح شد.
ویژگی آثار
بانو منیر بدون شک هندسه‌گراترین هنرمند عصر حاضر ایران است، که مجموعه آثارش در بیش از نیم قرن، پیوسته میان اشکال منظم و ریتمیک هنرهای سنتی و رویکردهای انتزاعی مدرنیستی سیر کرده‌است.
هنر او در نگاه اول بر دو اصل نقوش تزئینی و آینه استوار است و واضح است که او این اصول را از هنرهای سنتی و صنایع مستظرفه ایرانی برگرفته و به هنر آینه‌کاری وام‌دار است.
ولی در نگاهی عمیق‌تر می‌توان به این موضوع پی برد که جوهر درونی هنر منیر هندسه است نه تزئینات و آینه. او هنگامی که به عنوان هنرمند از آثارش صحبت می‌کند بیش از هرچیز به پیچیدگی‌های هندسی در کارش اشاره می‌کند:
“هندسه مرا به زادگاهم برگرداند، به مربع، مثلث و دایره، به مشاهدات کودکی من از تجربه حضور در میان زیبایی برآمده از این مرز و بوم. همه چیز برایم معنای تازه‌ای یافت؛ مکعب، استوانه و منشور”
نمایشگاههای انفرادی:
– امکان بی‌نهایت، موزه گوگنهایم نیویورک (۲۰۱۵)
– گالری خط سوم دوبی (۲۰۱۳)
– موزه هنرهای زیبای هیوستون (۲۰۱۲)
– زندگی، بیروت (۲۰۱۱)
– هندسه امید، لندن (۲۰۰۸)
– خاطرات، دوحه قطر (۲۰۰۸)
– مرکز هنرهای مدرن ایران، نیویورک (۲۰۰۰)
– گالری جک کاپلان، نیویورک و واشینگتن (۱۹۷۵)
– دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران(۱۹۶۳)
نمایشگاههای جمعی
– فیاک، پاریس (۲۰۱۳)
– ایران مدرن، نیویورک (۲۰۱۳)
– راه آبی، بنیاد بوغوسیان، بروکسل (۲۰۱۳)
– موزه متروپولیتن نیویورک (۲۰۱۲)
– نیم دیگری از ایران، موناکو (۲۰۱۲)
– پروژه رز عیسی، لندن (۲۰۱۱)
– سائوپائولو، برزیل (۲۰۱۰)
– نمایشگاه بانک آی‌ان‌جی، ژنو(۲۰۰۷)
– موزه هنرهای مدرن نیویورک (۱۹۸۶–۸۷)
– انجمن ایران آمریکا، تهران (۱۹۷۶)
– اولین دوسالانه تهران (۱۹۵۸)
کلکسیون
– موزه گوگنهایم، نیویورک ۱۳۹۳
– موزه هنرهای معاصرتهران
– موزه مهر هنر، گنجینه بانک کشاورزی، تهران ۱۳۵۶
